گرچه ماه رمضان است… (۳)

آداب و مناسک شریعت دیوار به دیوار قیامت‌اند. قیامت به معنای دقیق‌ آن،‌ نه به معنای عوامانه‌ی زیر و زبر شدن جهان مادی و آخرالزمان‌های هالیوودی. خواجه‌ی طوسی جایی در تعریف شریعت آن را دوری می‌خواند که در آن طاعت به شرط تعیین اوقات فرمایند و دور قیامت را دوری می‌خواند که در آن طاعت به شرط رفع تعیین اوقات فرمایند. در هر دو دور، طاعت ثابت باقی می‌ماند. یعنی طاعت که نام دیگری برای معرفت هم هست، از موضوعیت نمی‌افتد. جایی که طاعت از موضوعیت بیفتد قیامت تبدیل به اباحت می‌شود. این مقدمه را از این باب گفتم که شباهت روزگار فعلی را به دور قیامت به یک معنای موسع نشان دهم.

در روزگار کرونا – که حالا مصادف با رمضان هم شده است – زمان و مکان معنای‌شان دگرگون شده است. حتی می‌شود گفت حجاب زمان و مکان برداشته شده است. می‌فهمیم که زمان هم‌چنان باقی است و مکان هم. هنوز هم فاصله‌ها هست. اختلاف زمان هم هست ولی نوع رابطه‌ی آدمیان و فهم‌شان از جهان و سلوک انسانی تغییر کرده است. مختصرش این‌که کرونا، برای آدمیان عادت‌شکنی کرده. و عادت‌شکنی از مهم‌ترین ویژگی‌های قیامت است. قیامت، عادت‌شکن است. خواب خو گرفتن به مناسک معهود را از سر آدمی می‌پراند. شریعت به همین معنا مستی می‌آورد. شیفتگی می‌آورد. قیامت این مستی را می‌شکند و این شیفتگی را مبدل به آگاهی می‌کند و مراقبت.

اهل سلوک البته همیشه نیاز به تلنگر یا حادثه‌ای بیرونی ندارند. برای اهل معرفت قیامت هر روز می‌تواند رخ بدهد چنا‌ن‌که قدر و شب و روز قدر مرتب برای اهل حقیقت تکرار می‌شوند و مقید به عشر آخر رمضان نیستند. یعنی که رمضان را می‌شود در ماه‌های دیگر هم تکرار کرد. این رمضان مقید به زمان و مکان رمضان شرعی است. یک رمضان قیامتی هم داریم که متصلان به قائم ظرایف‌اش را بهتر می‌فهمند. و هذا اشاره.