طربستان ملکوت و آداب کپی‌رایت

پیش از هر چیز سال نو مسیحی را بر مؤمنان چلیپا و ارادت‌مندان عیسای روح‌الله تبریک می‌گویم. باشد که در سال تازه، انفاس مسیحایی دوست، از مرگ جهل‌مان بیدار سازد و راه آسمانی بی‌تعلقی را بیاموزاندمان!

دوستی ای‌میل زده بود و استفسار کرده بود درباره‌ی کپی‌رایت قطعات موسیقی طربستان ملکوت. پرسش به جایی است که بارها و بارها از خود پرسیده‌ام. توضیحاتی می‌دهم و دلایل خود را می‌گویم که چرا ایرادی بر وجود این قطعات در ملکوت نمی‌بینم.

نخست این‌که پاره‌ای از قطعات هستند که اجازه‌ی «وجود»شان را در این‌جا از خود آهنگساز یا صاحب اثر دارم که مستقیماً مسأله‌ی کسانی را که وسواس فراوان درباره‌ی کپی‌رایت دارند، حل می‌کند.

دو دیگر این‌که تعدادی زیادی از این قطعات بخشی از فرهنگ موسیقایی ما هستند و عملاً امکان این وجود ندارد که به دنبال ورثه یا ذوی‌الحقوق بگردیم و کسب اجازه‌ای بکنیم و در واقع بخشی از میراث عمومی فرهنگی و موسیقایی ما هستند (فقها این را در زمره‌ی «انفال» حساب می‌کنند؟ علما لطفاً بنده را روشن بفرمایند).

سه دیگر این‌که قالب فایل‌هایی که در طربستان ملکوت وجود دارند، به صورت فلش هستند و عملاً استفاده‌ی تجاری از آن‌ها به شکلی که محظور حقوقی و قانونی ایجاد کند بسیار دشوار است. مخصوصاً در ایران که اتصال اینترنت بسیار کند است، کار عاقلانه‌ای نیست که یک نفر بخواهد یک آواز نیم ساعته را در وبلاگ ملکوت گوش بدهد و نخواهد سی‌دی یا نوار همان اثر را از بازار بخرد. حساب سود و زیان می‌گوید که منفعت خرید آن بسی بیشتر از گوش دادن به آن در ملکوت است. نکته‌ای دیگر هم که باقی است این است که عمدتاً این مجموعه به کار ایرانیان و موسیقی‌دوستان خارج از ایران می‌آید که دسترسی به این آثار در ایران برای‌شان مقدور نیست و یافتن تمام این قطعات برای آن‌ها صرفه‌ی اقتصادی ندارد (سرعت بالای اینترنت در این سوی آب‌ها را فراموش نکنید).

همچنین، پاره‌ای از آثار اساتید موسیقی که اصلاً منتشر نشده‌اند، دسترسی به آن‌ها در جای دیگری بسیاری دشوار است و آن‌ها را در زمره‌ی آثار نایاب یا کمیاب موسیقایی قرار می‌دهد و دریغ کردن این گوهرهای درخشان از نسل جوان امروز خود خیانتی به فرهنگ ایران به حساب می‌آید (حداقل از دید بنده).

در پایان این را هم از یاد نبریم که بدون تردید کسانی که مهر و علاقه‌ی فراوانی به موسیقی ایرانی دارند، حتی اگر قطعه‌ای را در ملکوت شنیده باشند، باز هم به محض این‌که به آلبوم منتشر شده‌ی آن دسترسی پیدا کنند، بلافاصله آن را خریداری می‌کنند و صدمه‌ای به حقوق اختصاصی یک صاحب اثر وارد نمی‌شود. اگر قرار بود برای یکایک این قطعات به دنبال صاحبان اثر یا حقوق آن بگردیم عملاً شکل‌گرفتن این مجموعه در ملکوت محال بود. هدف وسیله را توجیه نمی‌کند، اما نه هدف هدفی سوء و غیر اخلاقی است و نه وسیله، وسیله‌ای خیانت‌کارانه یا سارقانه است. سرقت هنری معانی بسیار وسیعی دارد که اگر هم به احتمال بسیار ضعیف ملکوت در این معنی واقع شود، باز هم قطعاً بی‌گناه‌ترین بهره‌گیرنده از این قطعات، همین «درویش یک قبای» ملکوت است!

این ابیات حضرت مولانا بسی مناسبت دارد برای این‌جا:
سخت‌رویی که ندارد هیچ پشت
بهره‌جویی را درون خویش کشت
پاک می‌بازد نباشد مزد جو
همچنان که پاک می‌گیرد ز هو
که فتوت دادن بی‌علت است
پاکبازی خارج هر ملت است
این سخا شاخی است از شاخ بهشت
وان آن کس کو چنین شاخی بهشت
نان دهی از بهر حق نان‌ات دهند
جان دهی از بهر حق جان‌ات دهند
آن درم دادن سخی را لایق است
جان سپردن خود سخای عاشق است!

بایگانی