مدت‌هاست به خاطر مشغله‌ی کاری و فکری فراوان، فرصت نکرده‌ام سری ولو سرسری به نوشته‌های عبدی کلانتری بزنم. امشب یکی از نوشته‌های اخیر نیلگون را دیدم و همان جمله‌ی نخست سخت باعث حیرت و شگفتی من شد. این مطلب درباره‌ی عیان هرسی علی است (همان خانم مشهور سومالیایی که با تئو ون‌گوگ بر سر ساخت آن فیلم کذایی جنجالی بر پا کرد و یکی از پیامدهای آن جنجال قتل ون‌گوگ بود). جمله این است: «عیان هرسی علی، روشنفکر سومالیایی که در دامن اسلام پرورده شده اما پس از مهاجرت به اروپا به نقد خرافات و تبعیضات در میان مسلمانان پرداخته است» (تأکید از من است). گاهی اوقات انتخاب نادرست کلمات می‌تواند کل نوشته‌ای را تباه کند. البته من بسیار بعید می‌دانم که عبدی کلانتری سهواً این خانم را «روشنفکر» نامیده باشد. ولی خوب است دو سه نمونه از آدم‌های دیگری که ایشان در همین سلسله یادداشت‌های نیلگون «روشنفکر» خوانده است مقایسه کنید با این خانم. آن وقت یا باید در روشنفکر بودن آن‌ها شک کرد یا در روشنفکر بودن این خانم و یا در سلامت و انسجام منطقی و عقلی نوشته‌های عبدی کلانتری! اگر الگوی همه‌ی روشنفکرانِ جهان این خانم است، خوشا به سعادت تاریک‌فکران که بس سعادت‌مندند!
می‌دانید کمی شیطنت‌آمیز است که آدم به یکی مثل عبدی کلانتری چنین گیری بدهد. ولی وقتی کسی از اردوی مخالف او «لفظ» روشنفکر را هم کنار دین به کار ببرد، او بر آشفته می‌شود و زمین و زمان را به هم می‌دوزد و آرامش دوستدار را در برابرش می‌نشاند و هلم جراً. با این حساب خوب است وقتی خودش – با معیار عقل سلیم و در قیاس با بقیه یا چند نفر از آدم‌هایی که او خودش روشنفکر نامیده است – این «لفظ» را همین‌جور الله بختکی به کار می‌برد و لابد فکر می‌کند هیچ مخاطب یا شنونده‌ای هم ملتفت خبط‌اش نمی‌شود، یکی باید اندک تکانی به او بدهد! قصد همین یک کار را هم نداشتم ولی دیدم در متن نظرها، عبدی دوباره ذکر خیری از من کرده است و گفته: «نگاه من به پدیده های اجتماعی و سیاسی، اخلاقگرایانه (مورالیستی) نیست. طبعاً نمی توانم از این دید هم از کسی انتقاد کنم. در گذشته چند بار این نکته را توضیح داده ام (مثلاً در «پاسخ به ملکوت»).» در حالی که بحث من و عبدی هرگز بر سر اخلاق نبود، بلکه بر سر روش و نقص معرفتی و تاریخی و شکاف‌های ژرف در نگاه او به تاریخ و پدیده‌های اجتماعی بود. گویا عبدی هنوز پای‌اش در همان کفش است و نیلگون همان است که بود! اساساً وقتی کسی از ابتدا تا به انتها فکر می‌کند عینیت حقانیت و درستی است، بحث و گفت‌وگو کردن با او بیهوده است. به ویژه وقتی که ادعاهای کلان و بزرگ هم داشته باشد. بگذریم. همان جلمه‌ی اول را دوباره بخوانید و کمی بخندید. برای تعطیلات کریسمس، تفریح خوبی است!
عبدی اگر همان مطلب ویکی‌پیدیا را که لینک‌اش در بالا آمده است، به فارسی برای نیلگون‌اش ترجمه می‌کرد، سنگین‌تر بود.
