دقایقی پیش، پخش برنامه‌ی ققنوس رادیو فرهنگ درباره‌ی شعر سایه تمام شد. مشخصات برنامه در لینکی که داده‌ام آمده است (خبرش را من اول این‌جا دیدم). به گمان من – با شناختی که از سایه و شعرش دارم – هیچ برنامه‌ای نمی‌توانست این اندازه از شعر سایه و اندیشه‌ی سایه فاصله داشته باشد که این برنامه داشت. چیزی جز تملق، چاپلوسی، بت‌تراشی و عارف ربانی ساختن‌های خیال‌بافانه از این برنامه با کارشناسان نابلد و خام در نیامد که نیامد (طبعاً مرادم از نابلدی و خامی درباره‌ی شعر سایه است و خودِ سایه). وسوسه شدم کل برنامه را که ضبط کرده‌ام این‌جا بگذارم اما می‌بینم جفاست، جنایت است به مردم و کسانی که شعر را می‌شناسند و اهل ادبیات‌اند. این هم از وضع ادبیات و فرهنگ ما از رسانه‌ی وطنی:
جای آن است که خون موج زند در دل لعل
زین تغابن که خزف می‌شکند بازارش
می‌شود از همان ابتدای برنامه، نشست و عیوب ریز و درشت و نسبت‌های نادرست و گاه شرم‌آوری را که در این برنامه به سایه و بسیاری دیگر داده شد، برشمرد ولی خاصیتی در این کار نیست. همین که بدانیم این جنس برنامه‌ها سازگار و متناسب با ترکیب و هیأت کلی همین نظام و دولت است، کافی است.
سایه می‌گفت سر حافظ هم همین بلا را آوردند. من اگر باشم بیشتر از این می‌گویم: با خدا و دین و ایمان و خود محمد بن عبدالله هم بسی بدتر از این‌ها کرده‌اند! و زبان‌ام را گاز می‌گیرم که بیش نگویم! برای این‌که دست‌کم به خودم تسلا داده باشم و تلخ‌تر از این نشوم و بیشتر عنان از کف‌ام به در نرود، ترجیح می‌دهم گفت‌وگویی را که مهدی جامی سال‌ها پیش در سالگرد هفتاد سالگی سایه در برنامه‌ی روزنه در رادیوی بی‌بی‌سی فارسی تهیه و پخش کرده بود (تاریخ‌اش هست ۴ مارس ۱۹۹۸)، این‌جا بگذارم تا تفاوت کاری را که آدمی کاربلد، ادب‌شناس و اهل تتبع و سخت‌گیر می‌تواند انجام بدهد با کارهای سستی از قبیل همین برنامه‌ی ققنوس که سخت باب طبع نظام ولایی امروز ایران است، ببینید و بشنوید. و این حسرت برای من می‌ماند که:
چه نقش باختی ای روزگار رنگ‌آمیز
که آن سپید سیه گشت و این سیاه سپید!
|
|
پ. ن. فقط محض نمونه بیفزایم که یکی از میهمانان برنامه، که ایشان باشند، مدعی بود یا دست‌کم مجری و کارشناس برنامه می‌گفت که با سایه همنشینی و معاشرت داشته است و او را از نزدیک می‌شناسد و الخ. ایشان بنا به ادعا با سایه معاشرت داشته (صدق و کذب‌اش به گردن خودش). اگر نمی‌داشت معلوم نبود چه چیزهای دیگری درباره‌ی سایه می‌گفت! بله، چنین مملکتی داریم!
