ناکجاآبادی
کنسرت گروه عارف. پرویز مشکاتیان و حمیدرضا نوربخش
[در فراق پرويز, موسيقی, پرويز مشکاتيان] | کلیدواژه‌ها: , پرویز مشکاتیان
شکوه قامت انسان
امروز هفت سال گذشت از… از… نمی‌دانم حالا چطور توصیف کنم این نبودن یا بودن را. این قدر می‌دانم که هفت سال است که دیگر امکان‌اش نیست که به حرف و صوت از زبان و لب پرویز مشکاتیان سخنی بشنوم و بگویم. نمی‌گویم درباره‌ی پرویز مشکاتیان هر چه بگویم کم گفته‌ام. شاید بسیار زیاد هم گفته‌ام. اما این قدر را می‌توانم و باید بگویم که پرویز مشکاتیانی که من می‌شناختم و با او زیسته بودم، غم انسان داشت. آدمی برای او عزیزترین و محترم‌ترین محبوب بود. غم انسان جان‌اش را می‌آزرد. و این انسان را البته در کنار ایران می‌نشاند و می‌دید. انسان ایرانی برای او انسانی بود که خود او هنرش را برای زیستن شادمانه‌ی او کشف کرده بود و صرف او می‌کرد. امروز هیچ از دلتنگی و شکستگی‌ام پس از هفت سال کم نشده است.
اکنون دل من شکسته و خسته است
زیرا یکی از دریچه‌ها بسته است…
ما چون دو دریچه رو به روی هم…
[در فراق پرويز, موسيقی] | کلیدواژه‌ها: , ايرج بسطامی, سال هفت, سمن‌بويان, پرويز مشکاتيان
چنان که دستِ خیال‌ات گرفته دامنِ دل…
صادق طباطبایی، در ذهن و خیال من، همیشه با پرویز مشکاتیان گره خورده بود. اول باری که در پیوند با شعر و موسیقی نام صادق طباطبایی را شنیدم از زبان پرویز مشکاتیان بود؛ سال‌ها پیش در اواخر دهه‌ی ۷۰ در ایران. با صادق طباطبایی تنها دو بار حرف زدم. یک بار وقتی که داشتم گزارشی درباره‌ی اذان روح الارواح رحیم مؤذن زاده اردبیلی، ده سال پیش هنگام وفات او، می‌نوشتم، به توصیه‌ی سید احمد سام، با صادق طباطبایی تماس گرفتم و مفصل با هم حرف زدیم. نتیجه‌اش آن یاداشت شد. دانش شعری و موسیقایی صادق طباطبایی حیرت‌انگیز بود. بار دیگر و آخرین بار، پس از بازگشت از بیمارستان در همین سال گذشته برای احوال‌پرسی با او سخن گفتم. همین. یعنی با خود او تقریباً هیچ وقت تماس و ارتباط مستقیمی جز همین دو بار نداشتم ولی گویی همیشه جایی در گوشه‌ی خیال‌ام حاضر بوده و هست. کلیدش هم به گمان خودم علاوه بر بعضی ارتباطات دیگر، پرویز مشکاتیان است. وفات صادق طباطبایی بار دیگر برای من رنج استخوان‌سوز وفات پرویز مشکاتیان را زنده کرد. این چند روزه مدام مشغول شنیدن آلبوم «صبح مشتاقان» پرویز مشکاتیان با صدای علی جهان‌دار در ابوعطا بودم. تمام شعرهای این آلبوم، از غزل‌های سعدی و تصنیفی روی شعر حافظ – قصه‌ای فراقی را حکایت می‌کند.
این چند روزه دو سه بار خواستم چیزی بنویسم برای نشانه‌ای و هر بار به دلیلی منصرف شدم. این بار مینویسم که از یاد نرود. این مقارنت صادق طباطبایی و پرویز مشکاتیان برای من حکایت تعظیم دوستی و تکریم یاد عزیزانی است که برای من عزیز بوده‌اند، هستند و باقی می‌مانند. این قطعات و ساز مشکاتیان ترنمی است هم‌نواز سوگ خود او و صادق طباطبایی.
پ. ن. عکس قبلی را که گویا خصوصی بوده و در وب دست به دست می‌شود برداشتم و به جای‌اش این عکس را گذاشتم که در مکان عمومی برداشته شده ولی نام عکاس را نمی‌دانم.
[در فراق پرويز, موسيقی, پرويز مشکاتيان] | کلیدواژه‌ها: , روح الارواح, صادق طباطبايی, مؤذن‌زاده اردبیلی, پرویز مشکاتيان
ای جانِ منتشر، در متنِ سبزِ ما…
امروز چهارمین سالروز عزیمت پرویز مشکاتیان از جهانِ تن است. پرویز در روزهایی خرقه‌ی تن بر زمین نهاد که تلخ‌ترین لحظات ایران بود. کاش اکنون که نیم‌روزنه‌ای از امید گشوده شده است و جان‌های امیدواران اشتیاق پایان تلخی‌ها را دارند، او نیز همراه ما – به جسم – بود. اما به جان، پرویز مشکاتیان، در میان زمزمه‌های ما جاری و منتشر است. رمز این همراهی در یک نکته‌ی ساده است: پرویز دیوانه‌وار عاشق ایران، عاشق خاک‌اش، عاشق فرهنگ‌اش، عاشق مردم‌اش و عاشق تمام میراث‌های مادی و معنوی‌اش بود. عشق او به ایران، بی‌قید و شرط بود. پرویز از نهیب بی‌خردان و نخوت خودکامه‌گان، مهرش را به ایران واننهاد؛ هرگز. این را به اعتبار روزها و لحظاتی که از نزدیک هم‌کلام و هم‌نفس او بوده‌ام میگویم و شهادت می‌دهم که پرویز مشکاتیان در پریشان‌ترین لحظات‌اش هم هرگز دل از مهر ایران و مردم‌اش نبرید. سختی و تلخی بسیار کشید اما باور داشت که «حق رها نکند چنین عزیز نگینی به دست اهرمنی».
پرویز مشکاتیان، نفس‌های‌اش، یادش، وجودش – و البته موسیقی و هنرش – در میان ما جاری است. او رودی است که از خروش نایستاده است. من هم‌چنان هر بار که صدای‌اش در خاطرم طنین می‌اندازد، ابری به چشم‌ام می‌دود. هنوز حسرت دیدار و جبر این فاصله‌ی پرناشدنی و ناگزیر، جانام را می‌گزد. و از اهل مهر و وفا، نیکی می‌ماند و خرمی و شادی. چنان‌که از پرویز مانده است.
|
|
[در فراق پرويز] | کلیدواژه‌ها: , ايران, وفا, پرويز مشکاتيان
کو دامنِ مهربانت ای دوست؟
این روز که از راه می‌رسد، این سال و سال‌ها که می‌گذرند، هر کس چیزی می‌نویسد به فراخور حال‌اش یا شناخت‌اش از این‌که پرویز مشکاتیان که بود و چه کرد؟ کار دشواری نیست تعظیم و تکریم کسی که بزرگ بود و شهید اهل طرب بود و در شناخت و شعر و موسیقی سرآمد همگنان بود. پس این چه کاری است که بنویسم پرویز چنین بود و چنان؟ چیزی که مرا می‌گدازد و تاب و توان از من می‌رباید، این نیست که پرویز چنان نادره‌ای بود در موسیقی. درد استخوان‌گداز آن‌جاست که دوستی، یاری، دلنوازی، مهربانی بود و دیگر نیست. انگشتانم سست می‌شود وقتی مینویسم «دیگر نیست» و با خود میگویم دروغ است. خیال است. نمی‌شود که او دیگر نباشد. پس باز با خودم تکرار می‌کنم که او هم‌چنان هست و باقی است؛ به فلان و بهمان شیوه.
[در فراق پرويز] | کلیدواژه‌ها:
به یادِ شهیدِ اهل طرب
[در فراق پرويز, موسيقی, پرويز مشکاتيان] | کلیدواژه‌ها: , آيين مشکاتيان, سيامک آقايی, همايون شجريان, ياد باد, پرويز مشکاتيان
ای دولتِ منصورِ ما…
پرویز جان، انگار آن‌جوری که قبلاً با تو حرف می‌زدیم و از تو سخن می‌شنیدیم، نمی‌شود گفت‌وگو کرد. اشکالی ندارد. «گفتا که شبرو است او از راه دیگر آید». صد راه گفت‌وگو را با تو اگر ببندند، باز هم می‌شود راه تازه‌ای جُست و یافت. تو هیچ لحظه‌ای و هیچ روزی از روزگار تلخ و تیره‌ای که بعد از سفرت بر ما رفت از میان ما غایب نبودی. هیچ روزی از گفت‌وگو با تو دست نکشیدیم. زبان گفت‌وگو و آیین سخن ما تغییر کرده است. اما ما همانیم که بودیم و تو هم همان شوریده‌ی دیرین و پیشین. تولدت مبارک قلندر شوریده‌ی نیشابوری![در فراق پرويز, موسيقی, پرويز مشکاتيان] | کلیدواژه‌ها: , افشاری, الا يا ايها الساقی, ايرج بسطامی, جان جهان, دود عود, شجريان, پرويز مشکاتيان
… چه سوگوارانند
غلام نرگس مستِ تو تاجدارانند
خرابِ باده‌ی لعل تو هوشیارانند…
نصیب ماست بهشت ای خداشناس برو
که مستحق کرامت گناه‌کارانند
بیا به میکده و چهره ارغوانی کن
مرو به صومعه کانجا سیاه‌کارانند…
[در فراق پرويز] | کلیدواژه‌ها:
این دیده‌ی خونابه فشان…
مینویسم برای این‌که سینه‌ام دارد می‌گدازد. یک جایی باید بایستم؛ می‌دانم. یک جایی باید ایستاد، نشست، سکوت کرد. رابطه‌های آدم‌ها هم فرق دارد با هم. اجزایی که آدم‌ها را به هم وصل می‌کند، فرق می‌کند. آدم به آدم فرق می‌کند. وقتی تو نیستی، وقتی تو نباشی، نمی‌شود متن ادبی نوشت که، می‌شود؟ وقتی تو یک جایی در قلب خراسان سر به سینه‌ی وطن نهاده باشی و من میان این همه بغض، با این همه اندوه و تلخی، این «دردِ همزادِ جهان» را دارم می‌کشم، نمی‌شود ننویسم. حتی به بهای این‌که طعنه‌ها بخورم یا سنگ ملامت یا میان «از کودکان آزرده‌ها» بیفتم، مینویسم. اصلاً چه فرقی می‌کند وسط جنون و خون، میانه‌ی بهت و سوختن، کسی حساب و کتاب کند که چه بنویسد یا چه بگوید یا چرتکه بیندازد که سودش چی‌ست و زیان‌اش چی؟ وقتی همه چیز با هم سوخته است، تنها خاکستر است که می‌ماند.
پریروز نشستم و شعرهای آن سال‌ها را مرتب کردم به ترتیب تاریخ؛ شعرهایی که هر کدام تا تمام می‌شد، اولین خواننده‌اش تو بودی. من قرار نبود شاعر بشوم. هر بار برای‌ات می‌گفتم، دفعه‌ی بعد از شعر می‌پرسیدی. دیروز که شعرها را می‌خواندم تمام آن روزهای شور و شیدایی پیش چشمان‌ام ردیف شد. روزی که «مزمور بازگشت» را دادم دست‌ات، نوشته بودم که:
من پا به راهِ رفتن‌ام اما،
افسانه‌ی نگاهِ تو در پهنه‌ی افق
زنجیر گیسوان تو بر شانه‌های باد
سنگینی صدای تو در رعدِ آسمان
تفسیرِ ماندن است…
اما نوشتم که: «باید عبور کرد از موج‌خیز حادثه‌های مهیبِ دل». امروز اما، یکی از مهیب‌ترین حادثه‌های دل مثل شهاب‌سنگی خورده است وسط وجودم. لابد این زخم روزی التیام پیدا می‌کند. حتماً خودم را و خودت را پیدا می‌کنم. امروز که سیل جمعیت را پشت تابوت‌ات دیدم، با خودم می‌گفتم که «داغِ بلندبالایی» را می‌کشم و «تابوتِ ما» را باید از سرو بسازند؛ اما آن سرو آزادی که در خاک می‌رفت تو بودی! «و من از حادثه‌ها لبریزم»؛ لبریز.
وقتی بگویی با اشک‌های‌ات خودت را می‌شویی، من می‌دانم یعنی چه. می‌دانم که بارها فروغلتیدن اشک‌هات را به روی گونه‌هات دیده‌ام، بدون این که صدایی بیاید؛ اشک‌هایی که بی‌صدا و خاموش بر آن گونه‌های افروخته می‌ریخت. اما برای تو باید «واژه‌های آزادی» را ختم کرد. امشب، هفتمین شبی است که تو نیستی. نیستی و دیگر حتی نمی‌توانم به صدای‌ات هم پناه ببرم. شبِ هفتم را این‌جا، در همین لندن، دو یار موافق اگر باشد، مغانه آتشی به یادت خواهم افروخت. هیچ کس هم اگر موافقت نکند، دلی سوزان دارم… و زنده می‌کنم یاد همه‌ی لحظه‌ها و شب‌ها و روزهای با تو را. تا زنده هستم، تو در متن یکایک این لحظه‌ها، این لحظه‌های مغانه‌ی آزادی خواهی بود. و ما آزادی را به هزار معنا می‌فهمیم. و این آزادی هزاران لایه، چیزی است که تو همیشه در آن خواهی بود. روزی که وطن، روی آزادی را ببیند، تو در صف نخست خواهی بود؛ تو که حماسه‌سرای آزادی بودی و هستی و خواهی بود.
می‌دانی؟ هنوز نتوانسته‌ام، هنوز دل‌ام نیامده تلفن بزنم به سایه و حرفی بزنم، چیزی بگویم، چیزی بشنوم. غم‌های خودم کم نیست، غمِ سایه جور دیگری خراب‌ام می‌کند. باید صبر کنم یا بروم پیش‌اش یا او بیاید این‌جا. یا نباید صبر کنم؟ این روزها چقدر تنهاییم. چقدر تنهایم. این روزها چقدر بیشتر باید همدیگر را دریابیم. و چقدر صبرمان کم است. صبری که «افشردنِ جان است».
مینویسم شاید این بی‌تابی‌ها را بگذرانم. شاید این روزها و ماه‌های نحس و پرخون و سوگ‌بار سنگینی‌شان از جان‌مان کمتر شود. این ماه‌هایی که دل‌هامان، جان‌هامان، و خردهامان را خون کرده است، این روزهایی که اگر بیشتر کنارمان مانده بودی، تحمل‌شان آسان‌تر بود. یکی از همین هفت-هشت سال غربی بود که پیش‌ات آمده بودم و قصهی همین روزهای هم‌چنان مسمومِ این باغِ خزان‌خورده بود. بعد آن همه حرف و آن همه گلایه که ما کردیم، تو اندیشناک و آرام این را خواندی:
سنگین نمی‌شد این همه خواب ستمگران
می‌شد گر از شکستن دل‌ها صدا بلند
و اشک‌هات فروریخت. هنوز هم صدای شکستن دل‌ها بلند نمی‌شود و هنوز هم خواب ستمگران سنگین است و این روزها سنگین‌تر از پیش شده است. امروز دیگر کار از شکستن دل‌ها گذشته و به شکستنِ جان‌ها رسیده. امروز هر چه می‌شکند، عالم هم اگر بشکند، خوابِ این ستمگران نمی‌آشوبد. یعنی تو به همین خاطر رفتی؟
حالا تاسیانِ توست و من این‌جا دارم سایه را زمزمه می‌کنم و معنی این «هرگز» را نمی‌فهمم. نمی‌فهمم:
آری آن روز چو می‌رفت کسی
داشتم آمدن‌اش را باور
من نمی‌دانستم
معنی هرگز را
تو چرا بازنگشتی دیگر؟
آه ای واژه‌ی شوم
خو نکرده است دل‌ام با تو هنوز
من پس از این همه سال
چشم دارم در راه
که بیایند عزیزان‌ام آه
و من هنوز منتظرم که تو بیایی و معنی این هرگز را نخواهم فهمید. هرگز. تو هم، شدی قصهی ناتمام من. تو هم هنوز جایی میان تهران، لندن و نیشابور برای من جا مانده‌ای. نه. من میانِ این‌ها جا مانده‌ام. با خودم میگویم وقتی می‌رسد – وقتی که دیر نباشد – که واژه‌های آزادی را به زبان می‌گیرم. امین را میگویم سه تارش را بردارد بیاید. دو نفری می‌آییم نشابور. و چنان می‌کنیم که تو می‌خواهی. ولی من این «هرگز» را هرگز نخواهم فهمید. هرگز.
[در فراق پرويز] | کلیدواژه‌ها: