امروز پنجاه و یکمین سالگرد وفات قمرالملوک وزیری است. با تمام اهمیت و وزنی که قمر در موسیقی ایرانی دارد، متأسفانه این سال‌ها توجه بسیار کمی به او شده است. تا جایی که من می‌دانم مفصل‌ترین کاری که درباره‌ی قمر و به یاد او منتشر شده است، شماره‌ی ۱۸ «دفتر هنر» است که به همت بیژن اسدی‌پور منتشر می‌شود. این ویژه‌نامه را من ندیده‌ام و جایی هم در وب حتی نسخه‌ای پی‌دی‌اف از آن یافت نمی‌شود. درباره‌ی قمر، شاید مفصل‌ترین مطلب رسانه‌ای، مقاله‌ی محمود خوشنام است که در بی‌بی‌سی منتشر شده است. از هفته‌ی گذشته‌، در پی این بودم که یادداشتی بنویسم به یاد قمر که اشاره‌ای بکند به وقایع مهم زندگی او و اهمیت این بزرگ‌بانوی بی‌نظیر تاریخ موسیقی ایران. متأسفانه مجالی دست نداد و امروز که سالگرد وفات اوست، حیف است که دستِ کم، به اشاره هم یادی از او نشود.

 

قمر جدای از توانایی شگفت‌انگیز حنجره‌اش و اهمیت هنرش، شخصیتی سخاوت‌مند و ستودنی داشت که هر چه به کف می‌آورد خرج یتیمان و نواختن تهی‌دستان می‌کرد اما خود آخر عمر را در تنگ‌دستی و عزلت گذراند. قمر هم‌چنین اولین زن خواننده‌ای بود که نخستین بار در صحنه‌ی کنسرت بدون حجاب ظاهر شد و برای جامعه‌ی آن روز، و حتی جامعه‌ی امروز ایرانی، این کار اقدامی انقلابی به شمار می‌آمد. چه بسا یکی از دلایل بی‌مهری به قمر، همین بی‌پروایی او در شکستنِ عرف‌های جاری جامعه‌ای به شدت مردسالار و سنتی بود. نخستین کنسرت قمر در گراند هتل، ماجرایی جنجال  برانگیز شد که یکی از دلایل‌اش همین بی‌حجاب به صحنه رفتن قمر بود که باعث خشم بسیاری شد و حتی عده‌ای قصد جان او را نیز کرده بودند.

تنها کاری که در ایرانِ پس از انقلاب به یاد قمر منتشر شد، آلبوم «ماه‌بانو»ی صدیق تعریف بود و بس. از آن‌جا دستِ من برای نوشتن تهی است، تنها به همین نوشته‌ی آقای خوشنام و مطلب ویکی‌پیدیا ارجاع می‌دهم (این‌جا را هم ببینید) و جز این، چند آواز بازمانده از قمر را که در اختیار داشتم، این‌جا می‌گذارم که یادی از این بزرگ‌بانوی بی‌بدیل موسیقی ایرانی شده باشد.

 

Flash Player upgrade required

 

پ. ن. خانم هنگامه اخوان هم به یاد قمر آلبومی دارد. این‌که از تعریف در بالا یاد کردم، به معنی فراموش کردن ایشان نبود. غرض این بود که پس از انقلاب به دلایل متعدد، توجهی به قمر نشده است. البته صدای زن در ایران هم‌چنان همان مشکل همیشگی را دارد.