امروز پنجاه و يکمين سالگرد وفات قمرالملوک وزیری است. با تمام اهميت و وزنی که قمر در موسیقی ايرانی دارد، متأسفانه اين سال‌ها توجه بسیار کمی به او شده است. تا جایی که من می‌دانم مفصل‌ترین کاری که درباره‌ی قمر و به ياد او منتشر شده است، شماره‌ی ۱۸ «دفتر هنر» است که به همت بيژن اسدی‌پور منتشر می‌شود. این ویژه‌نامه را من ندیده‌ام و جایی هم در وب حتی نسخه‌ای پی‌دی‌اف از آن يافت نمی‌شود. درباره‌ی قمر، شايد مفصل‌ترین مطلب رسانه‌ای، مقاله‌ی محمود خوشنام است که در بی‌بی‌سی منتشر شده است. از هفته‌ی گذشته‌، در پی این بودم که يادداشتی بنويسم به یاد قمر که اشاره‌ای بکند به وقایع مهم زندگی او و اهمیت اين بزرگ‌بانوی بی‌نظیر تاریخ موسيقی ایران. متأسفانه مجالی دست نداد و امروز که سالگرد وفات اوست، حیف است که دستِ کم، به اشاره هم يادی از او نشود.

 

قمر جدای از توانایی شگفت‌انگیز حنجره‌اش و اهميت هنرش، شخصيتی سخاوت‌مند و ستودنی داشت که هر چه به کف می‌آورد خرج يتیمان و نواختن تهی‌دستان می‌کرد اما خود آخر عمر را در تنگ‌دستی و عزلت گذراند. قمر هم‌چنين اولین زن خواننده‌ای بود که نخستین بار در صحنه‌ی کنسرت بدون حجاب ظاهر شد و برای جامعه‌ی آن روز، و حتی جامعه‌ی امروز ايرانی، اين کار اقدامی انقلابی به شمار می‌آمد. چه بسا یکی از دلایل بی‌مهری به قمر، همین بی‌پروایی او در شکستنِ عرف‌های جاری جامعه‌ای به شدت مردسالار و سنتی بود. نخستین کنسرت قمر در گراند هتل، ماجرایی جنجال  برانگیز شد که يکی از دلايل‌اش همين بی‌حجاب به صحنه رفتن قمر بود که باعث خشم بسیاری شد و حتی عده‌ای قصد جان او را نیز کرده بودند.

تنها کاری که در ایرانِ پس از انقلاب به یاد قمر منتشر شد، آلبوم «ماه‌بانو»ی صدیق تعریف بود و بس. از آن‌جا دستِ من برای نوشتن تهی است، تنها به همين نوشته‌ی آقای خوشنام و مطلب ویکی‌پيدیا ارجاع می‌دهم (اين‌جا را هم ببینيد) و جز این، چند آواز بازمانده از قمر را که در اختيار داشتم، اين‌جا می‌گذارم که یادی از این بزرگ‌بانوی بی‌بدیل موسیقی ایرانی شده باشد.

 

Flash Player upgrade required

 

پ. ن. خانم هنگامه اخوان هم به ياد قمر آلبومی دارد. این‌که از تعریف در بالا یاد کردم، به معنی فراموش کردن ايشان نبود. غرض اين بود که پس از انقلاب به دلایل متعدد، توجهی به قمر نشده است. البته صدای زن در ایران هم‌چنان همان مشکل هميشگی را دارد.