خوانِ کرم… (۳)
هیچ فکر کردهاید که میشود (یا آیا میشود) رمضان را جایی خارج از کفر و دین تعریف کرد؟ به گمان من، بزرگترین آزمون اهل ایمان این است که بتوانند خارج از تقسیمبندیها و مرزهای کفر و دین، بیرون قواعد و مقررات شرعی و مناسک آیینی، قلمرویی ببینند که هر جنبدهای بتواند زیر سقفاش بیاساید و بیارمد فارغ از ایمان یا بیایمانی. قدر مشترک همهی این جنبدگان، انسان بودن است (از این هم میتوان یک گام فراتر نهاد و هر ذیوجودی را در این سهم شریک کرد).
رمضان را چطور میتوان جوری دید که قدم بیرون از کفر و دین نهاده باشی؟ به گمان من، کلید مسأله در همین قصهی ضیافت و مهمانی و کرم است. مهمانیهای اختصاصی که در آن تبعیضی از هر نوعی باشد (تبعیض میان مرد یا زن، فقیر یا غنی، مؤمن یا کافر یا هر تقسیمبندی دیگری)، خصوصیت کرمورزی ندارند. کرم و سخاوت علت و رشوت بر نمیدارد. خوان کرم اعتبارش به همین منزلت سخاوتمندانه خواهد بود که بتواند حتی – حتی – از کمند «با دوستان مروت با دشمنان مدارا» هم فراتر برود. چنان پرواز نگاهاش بلند باشد که نخواهد (یا نتواند) میان دوست و دشمن فرق بگذارد. آنقدر گداخته باشد که بتواند بیرنگی همه را – موسی باشند یا فرعون – ببیند.
هیچ فکر کردهاید که چطور میشود رمضان را «غنیسازی» کرد؟ رمضان معمول و متعارف را متشرعان همیشه رعایت کردهاند و لابد باز هم خواهند کرد. ولی رمضانی که در آن چشم دیگری برای آدمی گشوده شود که پا بر فرق علتها بنهد و جایی که سخن از حقیقت در میان باشد، فرقی میان عبرانی و سریانی و جابلقا و جابسا ننهد. مسجد و میخانه یکی میشود آن وقت. آن وقت کرم و ضیافت به غنیترین درجه آزموده میشود. این بر عهدهی میزبان نیست که به پارهای از مهمانان بفهماند که به بهانهی این مهمانی بر آنها که مانند شما نیستند مفاخرت نکنید. این ضیافت بهانهای است برای بعضی میهمانان، فرصتی است برای عدهای که چشم دگری بگشایند. روزه بهانهای باشد برایشان تا بدانند که از این مناسک عادتی هم باید پاک شد. این هم مصداق دیگری از تطهیر و تمحیص است.
[تذکره, رمضانيه] | کلیدواژهها: , بیرنگی, تطهیر, تمحیص, رمضان, رمضانیات, سخاوت, فتوت, موسی و فرعون, کفر و دین
خوانِ کرم… (۱)

یکی از ظرافتهای ماه رمضان این است که نزد ظاهریانی که از لایههای باطنی ماه روزه غافلاند، این ماه، ماه ضیافت و مهمانی خداست. اما همین مهمانی را هم به ظاهر بردهاند. در ضیافت شاهانه یا مهمانی معشوق، آداب عاشقان با آداب عاقلان تفاوت دارد. آنچه برای عاقلان ادب است، عاشقان را بیادبی است. آنچه عاقل را بیادبی مینماید، عاشق را عین ادب و رعایت است.
از این روزنه به مهمانی او بنگریم: در این مهمانی مجلل کسی خطا میکند یا نه؟ این مهمانی، مهمانیِ میزبانی ممسک و محاسبهگر نیست. میهمانی کریمانه است. همه چیز سخاوتمندانه فراهم است. به قدر عظمت سیئه و معصیت، لطف بیکرانه و رحمت رفیقانه هست. چطور؟ این طور که:
مهمان خویشم بردهای، خوان کرم گستردهای
گوشم چرا مالی اگر من گوشهی نان بشکنم؟
همین نکته یکی از کلیدهای بیشماری است که در این ماه هر که را اهلاش باشد، کلید گنجی می شود. نکته، نکتهی اکرام میزبان است. نکته این است که سخاوت او را دریابی و مکرر به رخاش بکشی که: آی فلانی! یادت هست؟ مهمانی است و کرم است و تو منتهای کرمی و از این حرفها! حواسات هست که! پس: به هوش باش نریزد دهی چو باده به دستم!
[رمضانيه] | کلیدواژهها: , رمضان, رمضانیات, سخاوت, محتاج قصه نيست گرت قصد خون ماست, کرم