یکی از بزرگ‌ترین حجت‌های نه فقط مسلمانی بلکه انسان بودن برای من ابوسعيد ابوالخیر است. صفای او، دوری گزیدن او از جزم‌اندیشی، ذوق شاعرانه و انسانی او و معرفت اقیانوس‌وار دينی او بی‌شک او را در تراز انسان‌های تماماً انسانی می‌نشاند که دین را برای آدمی می‌بیند نه آدمی را برای دین. این مسلکی است که در آن انسانيت در پای دین قربانی نمی‌شود. دين است که به انسان و به انسانيت اعزاز و تکریم می‌يابد. و در این اعزاز و تکریم میان هیچ انسانی – به هیچ وصف و کیفیت و خصلت و جنسیت بشری – تمایزی نیست. اين مهر لبالب بوسعید را به انسان از روايت زير می‌توان دریافت:

«پس یکی از ماوراء النهر حاضر بود، اين آيت برخواند «وقودها الناس و الحجاره» – و شيخ ما در آيت عذاب کم سخن گفتی – گفت: «چون سنگ و آدمی هر دو به نزدیک تو به یک نرخ است، دوزخ به سنگ می‌تاب و این بیچارگان را مسوز.» (اسرار التوحید، ص ۲۷۴)

هر بار که این جمله‌ی بوسعيد در خاطرم گذشته است، دلم لرزيده است و جان‌ام مشتعل شده است. دینی که نتواند انسانی چون بوسعید را پديد آورد و شادی در جان آدمی بنشاند، دين نيست. دشمن انسان و دشمن خداست ولو در لباس دين و در لباس آيين خدا باشد.

[رمضانيه, واقعه] | کلیدواژه‌ها: , ابوسعید ابوالخیر, اسرار التوحيد, انسان, خدا, رمضان, رمضانيه, عذاب